هدف تخریب کنندگان حرم امامان شیعه در بقیع چه می توانست باشد جز محو کردن آثار اهل بیت پیامبر اسلام علیهم السلام. چرا باید آثار ائمه بقیع محو شود؟ دشمنان اهل بیت علیهم السلام برای اینکه دوستان ایشان نام ائمه بقیع را فراموش کنند دست به چنین اقدامی زدند.

آیا فراموش کردن و از یاد بردن اهل بیت علیهم السلام سنت رسول الله صلی الله علیه وآله و خواست ایشان بوده یا مخالف با سنت و سفارش حضرت ختمی مرتبت است؟  یکی از دلایلی که لزوم وجود بارگاه برای امامان شیعه را تأیید می کند و عمل تخریب قبور و حرم ائمه بقیع توسط وهابی ها را رد می کند و آن را خلاف خواست خدا و رسول می داند؛ روایاتی در باب زیارت ائمه علیهم السلام بطور عام و نیز روایاتی درخصوص زیارت ائمه بقیع از رسول خداست.

معناى لغوى بقیع‏

ابن اثیر مى‏گوید: «البقیع المکان المتّسع من الأرض و لایسمّى بقیعاً إلّا و فیه شجر أو أصولها»(1)؛ در لغت بقیع به محلّ وسیعى که داراى درخت و یا ریشه درخت باشد گفته مى‏شود. او مى‏افزاید: چون بقیع قبلًا داراى درخت «غرقد» و ریشه‏هاى آن بود پس از قطع‏ این اشجار نیز با همان اسم معروف گردید.(2)

فضیلت بقیع‏

در فضیلت بقیع حدیث‏هاى متعدّدى از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل گردیده است. از جمله در حدیثى چنین فرمود: «یحشر من البقیع سبعون ألفاً على صورة القمر لیلة البدر». از بقیع هفتاد هزار نفر محشور خواهند شد که صورت آنان مانند ماه چهارده شبه خواهد درخشید.

و در حدیث دیگر چنین فرمود: «یحشر من هذه المقبرة سبعون ألفاً یدخلون الجنّة بغیرحساب و کأنّ وجوههم القمر لیلة البدر»؛ «از بقیع هفتاد هزار نفر که صورتشان مانند ماه چهارده شبه است محشور خواهند شد و بدون حساب وارد بهشت خواهند گردید.»

درباره حضور شبانه رسول خدا صلى الله علیه و آله در بقیع و دعا و طلب مغفرت آن حضرت نسبت به اهل بقیع که گاهى روز و گاهى شب هنگام انجام مى‏گرفت در حدیث و تاریخ مطالب فراوان نقل شده است.(3)

در حدیثى چنین آمده است که رسول خدا صلى الله علیه و آله در بقیع حضور مى‏یافت و اهل قبور را بدین گونه مورد خطاب قرار مى‏داد. «السَّلامُ عَلَیکُم یا أَهلَ الْقُبُور یَغفِرُ اللَّهُ لَکُم و أنتم لَنا سلف و نحن بالأثر»؛ «درود بر شما، خدا ما و شما را بیامرزد. شما پیش آهنگان ما بودید و ما هم در پى شما خواهیم آمد.»

در حدیث دیگر آمده است که مى‏فرمود: «السلام علیکم قومٌ م?جلون أتانا و أتاکم ما توعدون. اللّهم اغفر لأهل البقیع الغرقد»؛  «درود بر شما اى کسانى که اجل شما و آنچه به ما و شما وعده داده‏اند فرا رسید. خدایا اهل بقیع غرقد را بیامرز.»(4)

چگونگى ایجاد مدفن در بقیع‏

یکى از پرخاطره ترین مکانهاى مدینه، قبرستان‏ بقیع‏ است؛ جایى که آن را پیش از آمدن پیامبر صلی الله علیه و آله «بقیع‏الغرقد» می نامیدند. «غرقد» نوعى درخت است که در گذشته، داخل این قبرستان و یا در کنار آن وجود داشته و به تدریج با گسترش قبرستان، آن درختها از میان رفته است.

بقیع به عنوان زمینى در حاشیه بخش مرکزى یثربِ پیش از اسلام، گورستان مردم این شهر بود و پس از اسلام نیز به عنوان مهمترین گورستان مدینه شناخته شد.(5)

اولین مسلمانان دفن شده در بقیع

در بقیع از انصار اوّلین کسى که دفن شده است اسعد بن زراره‏ و از مهاجرین عثمان بن مظعون است. سمهودى مى‏گوید: به هنگام مرگ عثمان بن مظعون رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «ادفنوا عثمان بن مظعون فی البقیع یکون لنا سلفاً فنِعْمَ السّلف سلفنا عثمان»؛ «عثمان ابن مظعون را در بقیع دفن کنید تا شاخص و یادگارى از گذشتگان ما باشد و چه شاخص نیکى است عثمان.»

سمهودى مى‏افزاید و پس از فوت ابراهیم فرزند رسول خدا صلى الله علیه و آله که در محلّه بنى‏مازن و خارج از مدینه واقع شد. صحابه عرض کردند «أینَ نَدفَنه؟!» رسول خدا فرمود: «الحقوه بسلفنا الصالح عثمان بن مظعون» او را به سلف صالح ما عثمان لاحق کنید و در کنار او به خاک بسپارند. او مى‏گوید پس از دفن شدن ابراهیم در بقیع مردم مدینه علاقمند شدند پیکر اقوام و عشیره خود را در آنجا دفن کنند و هر یک از قبایل مدینه درختان و ریشه‏هاى بخشى از بقیع را قطع و زمین آن را براى همین منظور آماده نمودند.(6)

ستارگان بقیع‏

ابن نجار متوفاى 643 مى‏گوید: قبر عباس عموى پیامبر صلى الله علیه و آله و قبر حسن بن على ابن ابى‏طالب علیهماالسلام  در زیر یک قبه مرتفع و قدیمى قرار گرفته‏اند. سپس مى‏گوید: «وَ مَعَهُ فی الْقَبْر ابْنُ اخیه عَلىّ بْنِ الْحُسینِ زَیْنُ الْعابِدینَ و ابو جَعْفرْ مُحَمّدِ بِنْ علی الباقرِ وَابْنُهُ جَعْفَر الصّادقِ».

و امام غزالى مى‏گوید: «وَ یُسْتَحَبُّ انْ یَزُورَ قَبْرَ الحَسَن بْنِ عَلىّ وَ فِیهِ أیضاً قبر علىّ بْنِ الْحُسَینِ وَ مُحَمّدُ بْنِ عَلِىّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّد- رَضی‏اللَّه عَنْهُم».(7)

شرط کمال حج

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که امام حسن علیه السلام را در قبرستان‏ بقیع‏ زیارت نماید، روز قیامت هنگامى که بر صراط عبور مى‏کند، لغزشى نخواهد داشت.(8)

پیامبر صلى الله علیه و آله هرگاه از کنار قبرستان بقیع مى‏گذشت، مى‏فرمود:

السَّلَامُ عَلَیْکُمْ مِنْ دِیَارِ قَوْمٍ‏ مُ?ْمِنِینَ وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِکُمْ لَاحِقُون.(9)

آن حضرت بسیارى اوقات در لحظات پایانى شب، کنار قبرستان بقیع مى‏آمد و به دفن شدگان آن درود مى‏فرستاد و برایشان طلب مغفرت مى‏کرد.

و نیز برخى شب‏ها تنها به بقیع آمده و در آن جا به راز و نیاز با خدا مى ‏پرداختند.(10)

زیارت امامان آرمیده در قبرستان‏ بقیع‏، شرط کمال و تمامیت حج و عمره است. چنانچه حضرت امام صادق علیه السلام مى فرماید: «إِذَا حَجَّ أَحَدُکُمْ فَلْیَخْتِمْ‏ حَجَّهُ‏ بِزِیَارَتِنَا لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ تَمَامِ الْحَج‏.»(11)

هرگاه یکى از شما حج به جا آورد، باید حج خود را با دیدار از ما پایان دهد زیرا زیارت ما جزیى از حج است...

از اعمال و مستحبات موکد روز اول ورود به مدینه، زیارت قبرستان بقیع و قبور مطهر ائمه علیهم السلام است.(12)

پی نوشت:

1) النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج‏1، ص145

2) محمد صادق نجمى، تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام و آثار دیگر در مدینه منوره، نشر مشعر - تهران، چاپ: 5، 1386، ص57-58

3) ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، 10جلد، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی - قم، چاپ: اول، 1404ق، ج‏10، ص: 183

4) محمد صادق نجمى، تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام، ص59-60

5) رسول جعفریان، آثار اسلامى مکه و مدینه، نشر مشعر - تهران، چاپ: اول. ص 377

6) محمد صادق نجمى، تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام.ص 60-61

7) تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام، ص: 68

8) محسن قرائتى، با قرن در سرزمین وحى، نشر مشعر - تهران، چاپ: 2، بهار 1388. ص114

9) نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل ، م?سسة آل البیت علیهم السلام - قم، چاپ: اول، 1408ق. ج‏2 ؛ ص366

10) مرکز تحقیقات حج، بقیع (بروشور)، نشر مشعر - تهران، چاپ: اول ص 4-5

11) ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، کتاب فروشى داورى - قم، چاپ: اول، 1385ش / 1966م. ج‏2 ؛ ص459

12) فاطمه کریمى، پلى به سوى ملکوت (ویژه حج تمتع)، نشر مشعر - تهران، چاپ: 1، پاییز 1388.ص11